قواعد فونتیک دزفول ویکی
ابندا باید گفت تلفظ در گویش دزفولی یکسان نیست و ممکن است در میان مردم یک منطقه با مناطق دیگر اندکی متفاوت باشد. از سوی دیگر بسیاری از مصوت ها در گویش های متداول فارسی وجو ندارد. برای ثبت و یکسان سازی تلفظ ها می توان لغاتی را به عنوان شاهد هر مصوت در نظر گرفت.
مصوت ها
زبر
- ـَ کوتاه با /a/ نمایش داده می شود: مانند ، کت (غار) /kat/ ، پنگ (خراش ناخن) /páng/ .
- ـَ کشیده متمایل به هـ که با /á/ نمایش داده می شود: مانند بره (کفگیر) /bára/ ، دقه (خالکوبی) /dáqa/ .
- آ کشیده که با /ā/ نمایش داده می شود: مانند قاد (کفل) /qād/ ، تال (ورودی کت) /tāl/ ، پیا (مرد محترم) /piā/ .
زیر
- ـِ کوتاه که با /e/ نمایش داده می شود: مانند تنگ (پر) /teng/، قنج (نیش حشره) /qenj/.
- ـِ بلند متمایل به ی که با /é/ نمایش داده می شود: مانند سیل (نگاه) /sél/، نشینِی (امر نشستن به جمع) /neşiné/ ، مِره (مرد) /méra/ .
- ای که با /i/ نمایش داده می شود: مانند سیر (گیاه سیر) /sir/، چیک (جیغ) /çik/.
پیش
- او کوتاه که با /o/ نمایش داده می شود. مانند سُک (قلاب ماهی) /sok/، گربه /gorba/ . به طور کلی حرف اُ در گویش دزفولی خفیف تر از بیان آن در لهجه تهرانی و اندکی متمایل به ـَ است.
- او بلند متمابل به و که با /ow/ نمایش داده می شود: مانند قول (عمیق) /qowl/، مور (مُهر) /mowr/ ، پل /powl/.
- او کشیده که با /u/ نمایش داده می شود: مانند سور (شور)sur ، مور (مورچه) mur.
- او خیلی کشیده که با /ü/ نمایش داده می شود. معمولا وقتی او کشیده به میم یا نون می رسد کشیده تر ادا می شود: مانند قوم (خویشاوند) /qüm/ ، پوم (نوعی پرنده) /püm/ ، اومّم (آمدم) /ümmam/ ، اوشون (ایشان) /uşün/.
صامت ها
صامت ها در دزفولی از فارسی متداول و معیار بیشترند چرا که حروفی مانند ح و عین و غین به وضوح دارای تلفظی غلیظ و قابل تشخیص از واج های صامت مشابه مثل ه ، ا و یا ق هستند. البته حرف ژ نیز در گویش دزفولی قدیم به صورت ج تلفظ می شده ولی امروزه در کلمات وارداتی مثل انرژی به صورت ژ ادا می شود.
- حروف بدون صدای متداول به صورت زیر هستند:
| صامت | فونتیک | کاربرد | معنی |
|---|---|---|---|
| ب | /b/ | برد /bard/ | سنگ |
| پ | /p/ | کپو /kapu/ | سبد |
| ت | /t/ | ختمی /xátmi/ | ختمی |
| ج | /j/ | جون /javan/ | هاون چوبی بزرگ |
| چ | /ç/ | کچه /káça/ | چانه |
| ح | /ḥ/ | بحتیه /baḥtia/ | شیربرنج |
| خ | /x/ | پختار /pextār/ | وجین |
| د | /d/ | تندو /tondu/ | بقچه |
| ر | /r/ | ترتول /tartul/ | سبزی خوردن |
| ز | /z/ | آبزه /ābázá/ | تقاص |
| س | /s/ | مسقنه /masqena/ | ظرف بزرگ آب |
| ش | /ş/ | قمش /qomeş/ | قنات |
| ع | /'/ | عس /ass'/ | استخوان |
| غ | /ġ/ | لغت /laġat/ | لگد |
| ف | /f/ | عفتو /aftow'/ | آفتاب |
| ق | /q/ | تقاله /toqāla/ | زخم |
| ک | /k/ | لکه /lekka/ | کهنه پارچه |
| گ | /g/ | علاگه /allāga'/ | زنبیل |
| ل | /l/ | سله /sála/ | سطل |
| م | /m/ | کمچه /kámça/ | قاشق بزرگ |
| ن | /n/ | اندر /endar/ | بی حفاظ |
| و | /v/ | گوه /gava/ | بن بست |
| ه | /h/ | بهار /bohār/ | بهار |
| ی | /y/ | یردن /yárdan/ | جویدن |
عین که اگر به صورت غلیظ و حلقی مشاله عربی تلفظ شود با /'/ نمایش داده می شود: بیعار /bé'ār/ و گرنه همان /a/ خواهد بود.