قمش

ورودی قمش چوقابفون یا قنات تاریخی مومنان که به صورت موزه درآمده است

قمش (qomeş) شبکه ای مشابه قنات است که چهار یا پنج قرن پیش برای ذخیره و انتقال آب از محل رودخانه دز به منطقه شهری دزفول ساخته شده است. در شوشتر به آن «سُفته» می‌گویند که گفته می‌شود قدمت آن‌ها به دوره‌های تاریخی چون ساسانیان می‌رسد.

اختلاف سطح ۱۳ تا ۱۶ متری شهر با رودخانه، مردم را به این فکر واداشت تا با توجه به فصلی بودن آب رودخانه که در فصل زمستان پایین و در فصل تابستان بالا می‌آید، در محاسبه‌ای دقیق و هوشمندانه، دُردونه قمش را طوری ایجاد کنند که بیشترین فشار مناسب برای طی کردن سی یا چهل کیلومتر مسافت زیرزمینی را داشته باشد. در دزفول به این قنات‌ها و تونل‌های آب‌رسان زیرزمینی «قمش» می گویند. قمش حجیون، قمش سرکنده، قمش آقامیر، سربطاق آمهدی، قمش چوقابفون و سر بطاق قل ننه از جمله قمش‌های مشهور شهر هستند. به ورودی قمش سربطاق گفته می شود.

این قمش‌ها اگرچه همان قنات هستند و مانند لوله‌کشی کار انتقال آب را انجام می‌دهند، در واقع با هم تفاوت دارند و فرقشان این است که قنات آب‌های زیرزمینی را جمع می‌کند، اما قمش آب های سطحی مثل رودها و رودخانه‌ها بهره‌برداری می‌کند.

در شهر دزفول نزدیک به ۱۵ قمش وجود دارد که تا دهه‌های ۵۰ و ۶۰ شمسی نیز به حیات خود ادامه دادند. اما همه آنها با توسعه شهری و شبکه آب‌رسانی از رونق افتاده و متروکه شده اند. قنات چوقابافان یکی از قناتهایی است که اخیرا بازسازی شده و برای بازدید عمومی در درسترس است.